Kanser Nedir? Kanser Risk Faktörleri Nelerdir?

Kanser tedavisi kişiden kişiye değişiklik göstermektedir, ne tür tedavinin daha uygun olduğunu söyleyebilecek tek kişi hastanın tedavisini takip eden doktorudur. Bununla birlikte, hastalık hakkında bilgi edinmeye çalışmanız, bu gerçekliği anlamanıza ve onunla başa çıkmanıza yardımcı olacaktır.

Kanser nedir?

Kanser tek başına bir sağlık sorunu değil, 100’den fazla hastalık içeren geniş bir kümeye verilen genel addır. Bunların ortak noktası ise, çoğalarak tümörler oluşturan, düzensiz büyüyen hücrelerden kaynaklanmalarıdır.

Kanser vücudun belirli bir bölgesinde, akciğer veya karaciğer gibi organlarda deri dokusunda ve hatta kan da da görülebilir. Bununla birlikte kanser kimi zaman kan veya lenf damarları üzerinden vücudun diğer yerlerine sıçrayabilir. Bu durum metastaz olarak adlandırılır.¹

Hücrelerin düzensiz büyümesinin nasıl gerçekleştiğine bağlı olarak, tümörler iyi huylu veya kötü huylu olabilir:¹

• İyi huylu tümörler - Bu tür durumlarda anormal hücreler daha yavaş çoğalır. Komşu dokuları istila etmezler ve metastaz gerçekleşmez, ancak vücudun tümöre yakın kısımlarını sıkıştırabilirler. İyi huylu tümörler kişinin sağlığı açısından genellikle risk oluşturmaz.¹
• Kötü huylu tümörler - Bu durum, kanser hücreleri hızla çoğaldığında gerçekleşir. Kötü huylu tümörler yakındaki alanları istila edebilir ve metastaza neden olabilirler. Nasıl geliştiklerine bağlı olarak hastanın sağlığını ve yaşamını etkileyebilir.¹

Kanser risk faktörleri nelerdir?

Kanserin gelişmesinde rol oynayan risk faktörleri biyolojik, çevresel ve hayat tarzıyla ilişkili olabilir. Değiştirilebilecek/kontrol edilebilecek risk faktörleri arasında aşağıdakiler yer alır:^1,5

• Sigara içmek - Sigara içmek akciğer, gırtlak, ağız ve yutak kanserinin ana sebebi olup, diğer birtakım kanserlerin meydana gelme riskini arttırır. Bu kanserlerden %42’sinin tütün kullanımı ve hatta pasif içicilik sonucu geliştiği tahmin edilmektedir;
• Sağlıksız beslenme - Yüksek şeker veya yağ içerikli kötü veya dengesiz bir beslenme rejimi olumsuz sonuçlara yol açabildiği gibi obezite ve kalp-damar hastalıkları gibi diğer sorunlar için bir risk faktörüdür;
• Düşük fiziksel aktivite - Hareketsiz bir hayat tarzı, yani zamanın büyük kısmını oturarak ve yatarak geçirmek kanser riskini arttırabilir, buna karşılık düzenli egzersiz yapmak riskleri azaltabilir;
• Aşırı kilo ve obezite - Bu, yutak, bağırsak, karaciğer ve tiroid gibi bir dizi kanser türünün riskini arttırıcı bir faktördür. Sıklıkla görülen kanser vakalarının önemli bir kısmı, diğer hususların yanı sıra vücuttaki yağ miktarını sağlıklı bir düzeyde tutarak önlenebilir niteliktedir;¹
• Aşırı alkol tüketimi - Kanseri önlemek için bilinen güvenli tüketim seviyeleri olmamakla birlikte, aşırı alkol tüketiminin ağız, boğaz, gırtlak, yutak, karaciğer, göğüs, kolorektal ve rektum gibi çeşitli kanser risklerini arttırdığı bilinen bir gerçektir.
• Güneş ışınlarına aşırı maruz kalma - Güneş ultraviyole radyasyonun ana kaynağıdır, ve sürekli olarak maruz kalmak deri kanserinin meydana gelmesine zemin hazırlayabilir.

Kontrol edilemeyen risk faktörleri arasında aşağıdakiler yer alır:¹

• Yaş - Çoğu kanser türünün riski yaşla birlikte artar;¹
• Etnisite - Belirli grupların genetik özellikleri risklerle bağlantılı olabilir;¹
• Irsiyet - Kanser vakalarının %4’ü miras alınan genlerden kaynaklıdır;¹
• Cinsiyet - Bazı kanser türleri geliştikleri yerlerden dolayı sadece tek bir cinsiyette görülebilir (örneğin prostat veya rahim ağzı) ya da bir cinsiyette diğerine göre daha sık görülür (örn. erkekler için idrar kesesi ve kadınlar için meme).¹

Kanserin aşamaları nelerdir?

Noninvaziv kanser - Karsinoma in situ olarak da bilinen ilk aşamadır. Kanser hücreleri içinde geliştikleri doku katmanında olup, henüz diğer katmanlara yayılmamışlardır. Çoğu noninvaziv kanser, invaziv aşamaya geçmeden önce teşhis edildiklerinde daha yüksek iyileşme şansına sahiptir. Bu sınıflandırma, kan kanseri açısından geçerli değildir, zira kanda doku katmanları yoktur.^{1, 2}

İnvaziv kanser - Bu aşamada kanser hücreleri geliştikleri dokudaki diğer katmanlara ulaşabilir ve kan dolaşımına ve lenfatik yollara gelebilirler. Bu şekilde vücudun diğer kısımlarına sıçrayabilir ve yeni tümörler oluşturabilirler (metastaz).^{1, 3}

Pek çok kanser türü, özellikle erken aşamalarda tespit edildiğinde iyileşmeye yönelik tedavilere sahiptir. Bu tür durumlarda iyileşme şansı daha yüksektir. Ayrıca, bu süreçte daha sağlıklı alışkanlıkların benimsenmesi daha iyi bir hayat kalitesi elde etmek için de temel öneme sahiptir.¹ Kanser tedavisine nasıl iyi hazırlanabileceğinizi öğrenin.

Referanslar:

1 - Temel Kanser Kontrolü Yaklaşımları (“ABC do câncer: abordagens básicas para o controle do câncer”). https://www.inca.gov.br/sites/ufu.sti.inca.local/files//media/document//livro-abc-4-edicao.pdf adresinden erişilebilir. Erişim tarihi: Ekim/2019.
2 - International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD - 10): Bölüm II: Neoplasms – In situ neoplasms (D00-D09). https://icd.who.int/browse10/2010/en#/D00-D09. Erişim tarihi: Ekim/2019.
3 - NCCN Guidelines for Patients: Invasive Breast Cancer. https://www.nccn.org/patients/guidelines/breast-invasive/4/index.html#zoom=z adresinden erişilebilir. Erişim tarihi: Ekim/2019.
4 - A.C. Camargo Cancer Center. https://www.accamargo.org.br/sites/default/files/2019-08/cartilha_CancerMama.pdf adresinden erişilebilir. Erişim tarihi: Ekim/2019.
5 - Tobacco & cancer treatment outcomes. Available at: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/273077/WHO-NMH-PND-TKS-18.1-eng.pdf?ua=1 adresinden erişilebilirler. Erişim tarihi: Ocak/2020