Radyoterapi Nedir, Nasıl Yapılır?

Radyoterapi, kötü huylu tümörler dahil olmak üzere bir dizi hastalığın tedavisinde önemli bir araçtır. Kanser vakalarının yaklaşık %60’ı, tedavinin en azından bir aşamasında, etkinliği sağlamak ve hastalığın semptomlarını hafifletmek için radyoterapi gerektirmektedir. Teknolojik ilerlemeler sayesinde radyoterapi günümüzde güvenli bir tedavi haline gelmiş olup yan etkileri azdır veya hiç yoktur.

Radyoterapi nedir?

Radyoterapi, vücudun belirli bir bölgesinde tümör veya inflamatuvar süreç oluşturan anormal hücreleri imha etmek veya büyümelerini durdurmak üzere iyonlayıcı radyasyon (yüksek enerjili x-ışını) kullanan bir tedavi tekniğidir. Yüksek enerjili x-ışını, lineer hızlandırıcı adı verilen, hastadan yaklaşık 1 metre uzaklıkta konumlandırılan özel cihazlar tarafından verilmektedir.

Radyoterapi nasıl çalışır?

Radyoterapi cihazlarının verdiği yüksek enerjili x-ışınları, elektronları atomlardan uzaklaştırarak hücrelerin yapısını değiştirebilen elektromanyetik dalgalardır. Bu işlem, yarattığı değişiklikler nedeniyle hücrelerin ölümüne sebep olabilir. Hücrelerin ölmesiyle tümörlerin ortadan kalkması mümkündür. Bu radyasyonlar görünmezdir, acı vermez ve ne kadar yoğun olduklarına bağlı olarak, vücudun belirli bir derinliğine ulaşırlar.

Radyasyon terapisinin amacı nedir?

Radyoterapinin ana hedefi hastaların mevcut durumda sahip olduğu bir hastalığı iyileştirmek veya kemoterapi ya da ameliyatın ardından geri gelmesini önlemektir. Aynı zamanda kanama ve acı gibi semptomları kontrol etmek için de kullanılabilir.

Radyoterapi normal hücreleri etkiler mi?

Evet, etkiler. Ancak normal hücreler radyasyondan kaynaklanan hasarı, tümör hücrelerine göre daha kolay onarabilir. Bu sayede çoğu durumda hastalık yok edilir ve tedavi bittikten sonra normal hücreler eski hallerine döner.

Ayrıca, daha hassas tekniklere sahip olan günümüz radyoterapisi, normal hücrelere zarar vermeksizin hasta hücrelere yüksek dozların ulaştırılmasına imkan tanımaktadır.

Radyoterapinin yan etkileri nelerdir?

Hem yararlı hem de istenmeyen etkiler, dozaja ve vücudun tedavi edilen kısmına bağlıdır. Hastalar çoğu zaman tedavi sırasında veya sonrasında yan etki deneyimlemez.

Yan etkiler durum bazında farklılık gösterebileceğinden dolayı, doktorların yan etkiler ve nasıl tedavi edilebilecekleri ya da azaltılabilecekleri konusunda hastalarla konuşması büyük önem taşır. Örneğin radyoterapi, tedavi edilen kısım kafa olmadığı sürece saç kaybına neden olmaz ve aksi takdirde bile, bu durum kullanılan teknik ve dozaja bağlıdır. Son yıllarda kaydedilen teknolojik ilerlemeler sayesinde, radyoterapi geçmişte olduğuna göre çok daha az zararlı ve çok daha etkili hale gelmiştir.

Radyoterapi ve kemoterapi arasındaki fark nedir?

Kemoterapi, ağızdan veya damardan alınan birtakım ilaçların kullanıldığı, tüm vücudu etkileyen bir tedavidir. Radyoterapi ise, ışık banyosu olarak nitelendirilebilecek, vücudun belirli bir kısmını hedef alan bölgesel bir tedavidir. Bu nedenle kemoterapinin yan etkileri kullanılan ilacın türüne bağlıyken, radyoterapinin yan etkileri dozuna ve tedavi edilen bölgeye bağlıdır.

Radyoterapi diğer tedavilerle birlikte kullanılır mı?

Radyoterapi ihtiyaç duyulan yegane tedavi olabildiği gibi kemoterapiyle birlikte veya bazı durumlarda ameliyat öncesinde ve sonrasında kullanılabilir. Bu doğrultuda kararı hastadan sorumlu hekim, radyoterapi uzmanıyla birlikte verir. Halihazırda yalnızca radyoterapiyle tedavi edilebilen birkaç kanser türü mevcuttur.

Radyasyon vücutta kalır mı?

Radyasyon hastanın vücudunun içinden geçer, vücutta kalmaz. Bu nedenle hastanın radyoaktif hale gelmesi söz konusu değildir ve başkalarına yakın durmasında sorun yoktur.

Radyoterapi gören hasta nasıl beslenmelidir?

Radyoterapi gören hastaların beslenme rejimleri, dozaja ve vücudun tedavi edilen bölgesine bağlıdır. Bu hastaların bakımında çoğu zaman diyetisyenler de rol oynar.

Genellikle, hafif ve porsiyonlara bölünmüş (her üç saatte bir beslenme), aynı zamanda gerekli sıvıların alındığı bir beslenme rejimi tavsiye edilir. Bazı durumlarda hastalar yan etkileri yönetmek için açık ve net yol göstermeye ihtiyaç duyar. Örneğin, hasta ishale yol açabilecek şekilde gövde bölgesine radyoterapi alıyorsa, daha katı dışkı yapısını teşvik eden bir beslenme rejimi önerilmelidir. Radyoterapinin herhangi bir yan etkisi gözlemlenmiyorsa, genellikle özel bir beslenme rejimine gerek yoktur. Bu tür durumlarda, hastalar tercihen iyi dengelenmiş, olağan beslenme rejimlerine devam edebilirler.

Yazar:

Dr. Robson Ferrigno 

Radyoterapi Uzmanı
BP Paulista ve BP Mirante Hastanelerinde Radyoterapi Hizmetleri Koordinatörü
Brezilya Radyoterapi Topluluğu Eski Başkanı
São Paulo Üniversitesi’nden doktoralı